- Door het vertrek Pieter Omtzigt van de formatietafel is er volgens informateur Ronald Plasterk nu geen perspectief op een meerderheidscoalitie van PVV, VVD, NSC en BBB in welke vorm dan ook.
- Voor NSC is de afstand tot de PVV ’te groot’ wat betreft de rechtsstaat en grondrechten, schrijft Plasterk in zijn eindverslag.
- Toch sluit hij niet uit dat er met een nieuwe informateur uiteindelijk wel overeenstemming kan worden bereikt tussen de vier partijen.
- Lees ook: Pieter Omtzigt hint na breuk in formatie op minderheidskabinet, zakenkabinet of extraparlementaire regering – wat is dat eigenlijk?
Door het vertrek van NSC-leider Pieter Omtzigt van de formatietafel kan informateur Ronald Plasterk niet zeggen dat er perspectief is op een regeringscoalitie van PVV, VVD, NSC en BBB in welke vorm dan ook. Dat schrijft hij in zijn verslag aan de Tweede Kamer. Maar zijn indruk blijft dat overeenstemming tussen de vier partijen “niet uitgesloten is en zeer wel kan worden bereikt”.
Plasterk adviseert een nieuwe informateur te benoemen “met ruime bestuurlijke en politieke ervaring”. Die informateur moet zich nadrukkelijk bezighouden met de vorm van een nieuw kabinet. VVD en NSC hebben aangegeven alleen te willen gedogen. “Het moge duidelijk zijn dat niet iedereen een kabinet slechts kan gedogen”, schrijft Plasterk. Het was niet zijn opdracht in deze fase om over de vorm van een toekomstig kabinet te spreken.
De VVD had nog voor het eerste overleg publiekelijk aangegeven alleen te zullen gedogen en dus niet in een kabinet te stappen. Later liet ook de NSC aan de formatietafel weten niet aan een meerderheidskabinet te zullen meedoen.
Afgelopen week heeft Omtzigt dat ook naar buiten gebracht, nadat hij uit het overleg met de drie andere partijen was gestapt. Omtzigt had voor die tijd al gezegd voorstander te zijn van een minderheidskabinet of extraparlementair kabinet.
Plasterk adviseert in zijn eindverslag dat het onderzoek zich in een volgende informatieronde zou moeten richten op "een kabinet dat kan rekenen op voldoende steun in de volksvertegenwoordiging en daarbij aan te geven op welke wijze dit tot stand kan komen." Hij vindt het belangrijk dat de vorming van een kabinet "goed recht doet aan de verkiezingsuitslag, inclusief de grote verschuivingen die daarbij hebben plaatsgevonden".
Het lijkt Plasterk nuttig om in de volgende ronde ook andere politieke partijen aan de formatietafel uit te nodigen. Die ruimte was er wel, maar daar is geen gebruik van gemaakt.
Oud-minister Plasterk was na de Kamerverkiezingen eerst verkenner en begon medio december aan zijn opdracht om te kijken of een samenwerking tussen PVV, VVD, NSC en BBB mogelijk was. Na de aanbieding van zijn verslag aan de Tweede Kamer maandag, is hij geen informateur meer.
Woensdag debatteert de Kamer over het verslag. Plasterk zal daarbij ook aanwezig zijn als de Kamer daar om vraagt, zodat hij een toelichting kan geven.
NSC vindt afstand tot PVV 'te groot'
NSC vindt de afstand tot de PVV te groot waar het aankomt op de rechtsstaat en grondrechten, schrijft Plasterk. Daarom ziet de fractie van Pieter Omtzigt het niet zitten om in een kabinet te stappen met de partij van Geert Wilders.
De onderhandelende partijen NSC, PVV, VVD en BBB hebben wel afspraken gemaakt over een gezamenlijke basislijn waar het aankomt op de rechtsstaat. Maar door uitspraken in het verleden en standpunten in het verkiezingsprogramma van de PVV, wil NSC toch niet met de radicaal-rechtse partij samenwerken.
Daarmee bedoelt NSC dat zij geen onderdeel wil worden van een meerderheids- of minderheidskabinet met de PVV. De partij van Omtzigt is wel bereid gedoogsteun te verlenen aan een eventueel minderheidskabinet waar de PVV in zit.
Plasterk vindt het "een belangrijk resultaat van deze informatieronde" dat de onderhandelende partijen gezamenlijk hebben vastgesteld hoe ze om willen gaan met de rechtsstaat. Ze zijn het er over eens dat democratische grondrechten niet veranderd moeten worden. Het gaat hier om artikelen 1 tot en met 23 van de Grondwet. Hierin staat onder meer dat Nederland vrijheid van godsdienst kent.
Plasterk benoemt expliciet dat dit bijvoorbeeld van toepassing is op de islam en het christendom. Dat is relevant omdat de PVV in haar programma heeft staan dat in Nederland geen islamitische scholen, korans en moskeeën moeten zijn.
De informateur kreeg de opdracht van de Tweede Kamer om eerst afspraken te maken over de rechtsstaat en grondrechten en pas verder te praten over andere onderwerpen als daar overeenstemming over was bereikt. Plasterk schrijft dat PVV, VVD en BBB kennis hebben genomen van de bezwaren van NSC, hoewel de partij zich wel kan vinden in de tekst die ze samen hebben geschreven over de rechtsstaat. De vier onderhandelende partijen hebben hierna samen besloten over andere onderwerpen verder te praten.
PVV en BBB blijven hopen op steun NSC
PVV-leider Geert Wilders vindt het de moeite waard om te zien of zijn partij in welke vorm dan ook verder kan met VVD, NSC en BBB. "We moeten verder, Nederland wil dat politici verantwoordelijkheid nemen, problemen oplossen en compromissen sluiten want dit land moet geregeerd worden. Het is de moeite waard te bezien of - en vooral ook in welke vorm - we met elkaar verder kunnen", schrijft Wilders op X.
Hij bedankt ook informateur Ronald Plasterk, onder wiens leiding de vier partijen sinds medio december bekijken of een samenwerking erin kan zitten.
De BBB blijft hoop houden op de vorming van een centrumrechts kabinet met steun van NSC van Pieter Omtzigt. De partij van Caroline van der Plas "zo snel mogelijk verder gaan" met de vorming van een nieuw kabinet. De Tweede Kamer debatteert woensdag over het eindverslag van Plasterk.
Dat het instituut Informateur door de opstelling van de NSC is beschadigd wordt door de BBB betreurd, al wordt de partij van Omtzigt niet bij naam genoemd. "Ik herken me niet in de uitspraken die zijn gedaan en heb de informateur ervaren als iemand die zijn werk zeer serieus, consciëntieus, gedegen en met oog en oor voor alle mensen achter de politici, aan tafel heeft gedaan", aldus Van der Plas.
Ook VVD-partijleider Dilan Yeşilgöz hoopt na het debat met de Tweede Kamer over de afgesloten informatieronde snel door te kunnen bouwen aan een nieuw landsbestuur. "Nederland wil dat we problemen oplossen. En terecht."
Kritiek D66 en GroenLinks/PvdA op onderhandelende partijen
D66-leider Rob Jetten vindt dat de vier partijen die de afgelopen weken hebben gesproken over de mogelijke vorming van een kabinet, nauwelijks vooruitgang hebben geboekt. Informateur Ronald Plasterk heeft zijn eindverslag maandag ingeleverd. De vier partijen spraken sinds medio december met elkaar onder leiding van Plasterk.
"Het verslag roept bij mij één vraag op: wat hebben PVV, VVD, BBB en NSC de afgelopen 83 dagen eigenlijk gedaan? Ze zijn amper opgeschoten", laat Jetten weten. Hij vindt dat woensdag tijdens het debat in de Tweede Kamer over het eindverslag Geert Wilders (PVV) en Dilan Yeşilgöz (VVD) duidelijk moeten maken hoe het nu verder gaat.
GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans concludeert dat "deze formatieronde is mislukt". Na "tien weken geruzie" blijkt dat de vier formerende partijen (PVV, VVD, NSC en BBB) het nergens over eens zijn, vindt Timmermans.
De partijen kunnen het zelfs niet eens worden over hoe het nu verder moet, aldus de sociaaldemocraat op X. Daarmee zijn ze "terug bij af. En de problemen in het land blijven liggen".
